Wil je weten hoe je nieuwe vaardigheden kunt aanleren, professioneel gedrag ontwikkelt en je prestaties op de werkvloer verbetert? Ben je benieuwd naar een krachtige leermethode die je helpt om te leren door simpelweg te observeren?
Dan is observationeel leren iets voor jou. In dit artikel duiken we dieper in op het fascinerende concept van observationeel leren en laten we je zien hoe het je carrière en persoonlijke groei kan bevorderen.
Wat is observationeel leren?
Observationeel leren is een leerproces waarbij individuen kennis en vaardigheden verwerven door anderen te observeren. Het wordt ook wel sociaal leren of modelleren genoemd.
De betekenis van observationeel leren is leren door te kijken hoe anderen communiceren of taken uitvoeren en daarvan leren (Bandura, 1977). Het leerproces omvat het waarnemen van gedrag, het begrijpen van de gevolgen en het repliceren van de handelingen.
Een belangrijk aspect van observerend leren is dat de consequenties van bepaald gedrag worden waargenomen. Een belangrijke factor die bepaalt of we het gedrag van anderen imiteren zijn de gevolgen.
Wanneer het rolmodel positieve gevolgen ervaart als gevolg van het vertoonde gedrag, is de kans groter dat het gedrag geïmiteerd zal worden. De waarnemende persoon moet het gedrag niet alleen als stimulerend zien, maar juist gemotiveerd worden om het gedrag te herhalen.
Observationeel leren speelt een belangrijke rol in de sociale ontwikkeling en het verwerven van nieuwe competenties. In de praktijk wordt het toegepast in verschillende aspecten van de samenleving, zoals:
- In het onderwijs
- Binnen de Psychologie
- Binnen gedragstherapie
Observationeel leren bandura?
De sociale leertheorie is ontwikkeld door de Canadese psycholoog Albert Bandura. Bandura beweerd dat persoonlijkheid niet uitsluitend bestaat uit observeerbaar gedrag, maar ook uit mentale processen.
Volgens Bandura zijn individuen in staat tot zelfreflectie en het maken van bewuste keuzes. Hij is ervan overtuigd dat bepaalde gedragspatronen kunnen worden aangeleerd, maar benadrukt hierbij dat leren op verschillende manieren kan plaatsvinden.
Leren door naar anderen te kijken
Hiermee doelt Bandura op observationeel leren, waarbij je leert door naar anderen te kijken en dit gedrag te reproduceren. Hierbij gaat het niet enkel om het kijken naar anderen, maar ook om waar te nemen wat de gevolgen zijn van het waargenomen gedrag. Dit noemt Bandura de observationele bekrachtiging.
Een voorbeeld hiervan is een kind dat kijkt hoe zijn moeder een appel schilt en vervolgens opeet. Hiervan leert het kind hoe een appel geschild moet worden.
Het onderzoek van Bandura toont aan dat kinderen die kijken naar gewelddadige video’s eerder agressief gedrag vertonen in vergelijking met kinderen die deze video’s niet zagen (Bandura, 1977).
Dit geldt niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassenen. Wat de theorie van Bandura benadrukt is het belang van een goed voorbeeld. Als je iemand iets wilt leren, is het belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven.
Tijdens observationeel leren moeten lerenden aandacht besteden aan het gedrag van het model en de waargenomen informatie vasthouden en onthouden. Vervolgens moet je in staat zijn om het waargenomen gedrag fysiek te reproduceren.
Wat is belangrijk bij observationeel leren?
Het doel van observerend leren is het ontwikkelen en aanleren van nieuwe vaardigheden en voor veranderingen in gedrag te zorgen.
Het proces bestaat uit vier belangrijke stappen:
- Aandacht
- Retentie
- Motorische reproductie
- Motivatie
Aandacht
Aandacht is van cruciaal belang om te kunnen leren. Factoren die afleiden belemmeren het leerproces. Een smartphone in de buurt is dus geen goed idee.
Daarnaast beïnvloeden rolmodellen de aandacht van een individu. Een rolmodel kan alleen goed geobserveerd worden als er volle concentratie aanwezig is en factoren die afleiden zoveel mogelijk worden uitgesloten.
Retentie (opslaan)
Voordat een waarneming gereproduceerd kan worden, moet deze worden opgeslagen. We moeten kunnen onthouden waar we onze aandacht aan besteden.
Wanneer gedrag is geobserveerd, betekent dit niet automatisch dat het opgeslagen is. Wanneer bepaald gedrag niet goed herinnerd kan worden, kan een persoon het niet reproduceren.
Het geheugen speelt een cruciale rol in dit proces. Het waargenomen gedrag moet eerst worden opgeslagen alvorens een persoon ditzelfde gedrag later wilt herhalen.
Reproductie
Een individu moet het waargenomen gedrag kunnen reproduceren als het is opgeslagen. Met reproductie doelen we op het vermogen om het opgeslagen waargenomen gedrag daadwerkelijk te kunnen reproduceren.
De fysieke gesteldheid is een voorbeeld van een blokkerende factor. Hoewel bepaald gedrag is opgeslagen, betekent dit niet automatisch dat de persoon in staat is dit te reproduceren.
Motivatie
Motivatie speelt een belangrijke rol in het observationeel leren omdat lerenden gemotiveerd moeten zijn om het waargenomen gedrag te reproduceren. Het reproduceren van gedrag kan door verschillende factoren worden beïnvloed zoals beloningen, straffen en persoonlijke doelen.
Een model met een grote status wordt aanzienlijk vaker geobserveerd en geïmiteerd als rolmodellen zonder status. Een voorbeeld hiervan is kinderen die het gedrag van hun ouders overnemen of werknemers van hun leidinggevenden.
Ook sporters, artiesten of acteurs worden als rolmodellen gezien en hierdoor vaker geïmiteerd.
Voordelen van observerend leren
Onderzoek naar observationeel leren wijst uit dat er voordelen verbonden zijn aan observerend leren (Zimmerman, B. J., & Rosenthal, T. L. (1974).
Voorbeelden
Via observerend leren leer je aan de hand van voorbeelden. Waarbij theorie op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden, geeft observationeel leren duidelijke voorbeelden die onthouden en nagedaan kunnen worden.
Gedragswijzigingen
Deze manier van leren biedt als ander groot voordeel dat nieuwe gedragingen en houdingen ontwikkeld worden. Hierdoor kan eerder aangeleerd gedrag worden gewijzigd of juist worden versterkt. Observationeel leren wordt vaak gebruikt om negatief gedrag te beïnvloeden, maar kan ook juist ingezet worden om positief gedrag te bevorderen.
Theorie legt uit waarom we iets moeten leren, maar observerend leren maakt een directe verbinding met de praktijk. Doordat we gedrag eerst observeren, kan dit het makkelijker maken om het later zelf uit te voeren.
Krachtig leermiddel
Het grootste voordeel is dat observational learning een bewezen krachtige werking heeft. Het concept van leren is doorgaans gebaseerd op instructies, waarbij interpretatie een grote rol speelt.
Observerend leren geeft directe voorbeelden en daardoor vindt het leren subtieler plaats op basis van het waarnemen van gedrag van anderen en het modelleren van deze acties.
Wat kan observerend leren betekenen op de werkvloer?
Observationeel zorgt dat medewerkers nieuwe vaardigheden en technieken verwerven door het observeren van collega’s. Ook het observeren van experts binnen een vakgebied biedt werknemers de mogelijkheid het leerproces te versnellen.
Het observeren van succesvolle werknemers biedt andere werknemers de mogelijkheid hiervan te profiteren. Dit kan leiden tot het overnemen van positieve werkhoudingen, professioneel gedrag en productievere werkwijzes.
Ook draagt deze manier van leren op de werkvloer bij aan het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden en het nemen van weloverwogen beslissingen. Door te observeren hoe ervaren collega’s complexe situaties aanpakken, kunnen werknemers leren hoe zij dit soort uitdagingen in het vervolg kunnen aanpakken.
Tot slot draagt observationeel leren ook bij aan het overdragen van de gewenste organisatiecultuur. Wanneer nieuwe werknemers het gedrag en de houding van meer ervaren collega’s overnemen, worden normen en waarden van de organisatie overgenomen.
Ook op het gebied van leren en ontwikkelen heeft dit een sterke invloed. Observationeel leren kan hiermee een belangrijk onderdeel zijn van je leercultuur.
Kortom, observationeel leren op de werkvloer biedt onder andere de mogelijkheden om:
- Vaardigheden te verwerven
- Professioneel gedrag te ontwikkelen
- Problemen op te lossen
- Organisatiecultuur te bevorderen
Sterke leermethodiek
Observationeel leren is dus een proces waarbij individuen leren door het observeren van anderen en het waarnemen van de resultaten van hun gedrag. Observationeel leren biedt concrete voordelen zoals versnelde leerprocessen, gedragsverandering en bevordering van een positieve werkomgeving.
Het is een belangrijk aspect op de werkvloer omdat het de mogelijkheid biedt om vaardigheden over te dragen, gedragsmodellering te bevorderen en probleemoplossende vaardigheden te ontwikkelen.
Door het observeren van ervaren collega’s kunnen medewerkers nieuwe vaardigheden leren, effectieve werkmethoden overnemen en zich identificeren met positieve rolmodellen. Dit bevordert niet alleen de individuele groei en ontwikkeling, maar draagt ook bij aan een productieve werkomgeving en het overdragen van de gewenste organisatiecultuur.
